Yapay zekâ sistemleri performans değerlendirmede tarafsız, objektif, kullanışlı ve faydalı bilgiler sunabilmektedir. Bu sistemlerle geleneksel bilgisayar programlarıyla yapılması mümkün olmayan sürekli veri toplama ve anlık değerlendirme, karmaşık ilişkilerin belirlenmesi, geçmiş bilgilerin ve gelecekle ilgili tahminlerin hesaba katılması ile çok daha geniş bir açıdan performans değerlendirmesi mümkün olup karar vericilerin doğru ve etkili karar almasını destekleyerek sürekli iyileşmenin sağlanmasına temel oluşturulmaktadır.
Yapay zekâ günümüzde imalattan üretim sistemlerine, sağlıktan savunmaya, enerji yönetiminden ulaşıma, şehir idaresinden iletişime, eğlenceden medyaya, pek çok alanda yaygın kullanım alanına kavuşmuş, sadece bilim adamları ve mühendisler değil yediden yetmişe herkesin akademik makalelerle, medya haberleriyle, hatta oyun ve filmlerle bir şekilde tanıdığı, hayatımızın her alanına girmiş popüler bir
kavram olmuştur. Yapay zekâyla ilgili çeşitli tanımlamalar yapılmakla beraber yapay zekâyı zeki bireyler tarafından gerçekleştirilebilen davranışların makineler tarafından taklit edilmesi olarak özetleyebiliriz. Geleneksel performans değerlendirmede uzmanlar bilgi ve tecrübelerine dayalı olarak sübjektif bir karar verirler. Yapay zekâ ile bu noktada bilgi ve tecrübe sanallaştırılarak karar vermede daha objektif ve doğru sonuçlar elde edilebilmektedir.
PERFORMANS DEĞERLENDIRME
Ölçemediğiniz bir şeyi anlayamaz, yönetemez veya geliştiremezsiniz (Harbour, 2009). Performans değerlendirme çok sayıda alanda uygulanan sistematik bir ölçümdür. Performans değerlendirme deyince en çok insan kaynaklarında kullanılan çalışanların işlerinin ve çıktılarının sahip oldukları sorumlulukları çerçevesinde ölçülmesi süreci anlaşılıyor. Ancak bu kavram çok daha geniş bir uygulama zeminine sahiptir.
Performans değerlendirme sadece yöneticilerin veya patronların çalışanlarının verimliliklerinin değerlendirilmesi veya karşılaştırılması için kullandıkları bir araç olmayıp hayatımızın her yerinde bilinçli veya bilinçsiz olarak gerçekleştirdiğimiz bir faaliyettir. Örneğin cep telefonumuzun veya bilgisayarımızın yavaş çalışması durumunda “performansı düştü” veya “artık eski performansı yok” gibi ifadeler kullanırız. Bir çiftçi için performans ektiği üründen, diktiği ağaçtan veya yetiştirdiği hayvandan aldığı verim olabilir. Bir ev
hanımı için bulaşık veya çamaşır makinesinin yıkama performansı söz konusu olabilir. Bir tüccar günlük cirosunu veya kârını hesaplayarak performans değerlendirmesini yapar.
Araç sahipleri de otomobil veya motosikletlerinin motor gücü, fren mesafesi, yol tutuşu, yakıt tüketimi vb. birçok özellikleri için yine bu şekilde bir performans değerlendirmesi yaparlar. Öğrenci için performans sınavdan aldığı notlar veya derse katılım gibi konular olmaktadır. Öğretmen için ise dersi anlatma veya değerlendirme performansından bahsedilebilir. Bir akademisyen için ise projeleri, akademik yayınları, aldığı atıflar vb. konular performans göstergesi olmaktadır. Sporcu için güçlü ve zayıf yönlerinin performans değerlendirmesi yapılabilmektedir. Sağlık konusunda da vücudumuzda hizmet eden organlarımızın performansı önem arz etmektir, performansı düşük bir organ
çeşitli hastalıklara ve problemlere yol açabilmektedir. Kalp, karaciğer, böbrek, vb. yetmezliği hep bu konuyla ilgilidir.
Bilişim ve iletişim sistemlerinde ise kaynak kullanımı ve yönetimi, sistem mimarisi, tasarımı, sosyal ağlar ve medya, enerji depolama, veri merkezleri, sistem güvenilirliği, kablosuz ve sensör ağları, otonom ve kendini organize eden sistemler, gömülü sistemler gibi konular için performans değerlendirme problemi ortaya çıkmaktadır.
Performansı nicel olarak ölçebilme yeteneği istenen performans hedeflerine ulaşmada kritik bir öneme sahiptir (Harbour, 2009). Bir şeyin performansını artırabilmek için öncelikle o şeyin performansının ölçülmesi gerekmektedir. Daha sonra performansını artıracak önlemler ve çözümler ortaya konulup değerlendirilerek en uygun olanı uygulanabilir. Ancak bu şekilde kararlı bir performans artışı sağlanabilir.
Performans değerlendirmede karşılaşılan en büyük sorunlardan biri neyin nasıl ölçüleceğinin belirlenmesidir. Bu konuyla ilgili olarak uluslararası bir dergi olan “Performance Evaluation” dergisi şu konudaki çalışmaları ele almaktadır:
1. Modelleme ve analitik tekniklerle beraber ölçme ve izleme araçlarını da içeren yeni performans değerlendirme araçlarının tanımlanması.
2. Bilişim ve iletişim sistemlerinin performansının değerlendirilmesinde yenilikçi görüşlerin elde edilmesi.
3. Performans değerlendirme araçlarının önemli rol oynayabileceği yeni uygulama alanlarının kullanımının araştırılması.
DR. ABDULLAH HULUSİ KÖKÇAM
Sakarya Üniversitesi
Mühendislik Fakültesi
Endüstri Mühendisliği